Chandrashekhar Gokhale

भिडे मास्तर दुपारची नीजानीज होण्याची वाट बघत  त्यांच्या चाळीच्या व्हरांड्यात अस्वस्थपणे येरझार्‍या घालत होते. आज  व्हरांड्यात बसायला त्यांची हक्काची आराम खुर्ची नव्हती हे खरं की आरामखुर्ची खूप जुनी झाली होती त्याला डागडुजीची गरज होती, घरात बाकीचे व्यवहार पार पडत होते मिक्सर बिघडला तर नवा आणायला जमत होता भिंतीला चिकटून बसणारा चपटा टी व्ही मुलांची हौस म्हणून हप्त्यावर का होईना पण आणायला सवड होती पण भिडॆ मास्त्रांची खुर्ची दुरुस्त करायला सवड नव्हती आणि  मग काय खुर्ची काढायला त्यांच्या लेकाला कारणच मिळालं मधे एकदा दुपारची वामकुक्षी घेताना ते खुर्चीतून कलंडले ते त्यांच्या खांद्याला थोडी दुखापत झाली आणि मुलाच्या डोक्याला त्रास मग उपचार आले लाईट्स घेणं आलं चाळीतलं बिर्हाड, दार उघदं तसं व्यवहार उघडे मग काय सतराशेसाठ सल्ले, भिडे मास्तरांचं काही इतकं वय झालं नव्हतं पण  माईच्या आजाराने ते खचले होते निवृत्त झाल्यावर बर्‍यापैकी पेंशन हातात येत होतं पण सगळं माईच्या आजारपणावर जात होतं पटत नसताना भिक्षुकी करावी लागत होती सत्यनारायणाची पुजा त्याना अजिबात पटत नव्हती त्याची पोथी वाचतान...

 आपल्याला वाटतं लहान मुलं अजाण असतात, तर तसं नसतं आम्ही उद्योगपती शिरवाडकरांची मुलं आहोत याची आम्हाला फार लहानापणी जाणीव होती आणि माणीक मावशीचं आमच्या घरातलं स्थान  वेगळं आहे याचीही समज होती भले माणीक मावशी आमच्याकडे राहत नव्हती, ती तिच्या मुलीसोबत आमच्या घराजवळच एका स्वतंत्र बंगल्यात राहत होती , फार क्वचीत ती आमच्याकडे यायची आमची आई सुभद्रा शिरवाडकर खरच साध्वी सात्वीक सूंदर बाई, आई म्हणून तर  ती कम्माल होतीच पण एकूणच तिच्यात वात्सल्य ठासून भरलं होतं पण तरी माणीकमावशी आली की तिच्या नकळत  खटाखट घराच्या खिडक्या कोणी बंद कराव्यात तशी आई बंद होऊन जायची हा तिच्यातला बदल आम्ही मुलं असून आमच्या लक्षात यायचा आईने माणीक मावशीचा अपमान  कधीच केला नाही पण मोकळा आपलेपणाही दाखवला नाही ... माणीक मावशीचा अपमान करायचा मक्ता सुची मावशीकडे होता सुची मावशी आईची धाकटी बहीण  तिचे यजमानही बाबांच्या बिझनेस मधे महत्वाच्या पदावर होते पण तरी माणीक मावशीचं पद त्यांच्या वरचं होतं सल्लामसलत करताना आमचे बाबा माणीक मावशीशी स्वतंत्र चर्चा करायचे आणि भाई काकांचं म्हणणं मिटींगमधे सगळ्यां...

जगाला कंटाळल्या सारखा प्रल्हाद जगत होता कर्तबगार होता , मेहनती होता, वृत्तीने सज्जन होता, पण तो काळ असा होता की तुमचा जन्म आणि  कूळ तुमच्या जगण्यावर फार परिणाम करून जायचे लहानपण आश्रमात गेल्याने फारसं जाणवलं नाही कधी आश्रमातल्या एका बाईने एकदा त्याला सांगितलं होतं तू शेवंताचा मुलगा हाईस, तिला तिच्या होणार्‍या बाळाला त्या तसल्या म्हणजे देवदासींच्या वातावरणात वाढवायचं नव्हतं मग मुलगा असो की मुलगी ती नाळ तोडून टाकायला तयार होती आणि तेंव्हाच मी सुद्धा नवर्‍याच्या जाचाला कंटाळून पोटच्या तान्ह्याला टाकून  पळाले  होते,पोराच्या ममते पुढे नवर्‍याचा मार असह्य झाला होता , दारची विहीर जवळ करण्यापेक्षा मी गावाची वेस ओलांडली पाय फुटेल तिथे पळत होते अशावेळी एका गावाबाहेरच्या हौदावर तुझी माय भेटली, मी परिस्थितीने मोडून पडलेली अन ती? कुणाचा आधार नसताना बी ताठ कण्यानं उभी असलेली  तेंव्हा तिचं बाळंतपण  जवळ आलं होतं मला तात्पुरता आश्रय हवा होता आणि तिला तिच्या  जगापासून  लपवून बाळाला जन्म द्ययचा होता आम्हाला नियतीने भेटवलं होतं म्हणून आम्ही दोघी एकमेकीच्या सोबतीने भ...

फार फार जुनी आठवण आहे एका गावात एक गरीब कुटूंब राहत होतं , त्याना तीन मुलगे , तिघेही अभ्यासात हुशार, वृत्तीने शांत आणि अभ्यासू, वडील एका दुकानात कारकून तर आई तब्येतीने खंगलेली त्यात नजर अदू मोठा यशवंत मधला विद्याधर तर धाकटा सदानंद तिघांची  शाळा एक माध्यम एक, इयत्ता मागे पुढे काही खर्च एकदम यायचे म्हणजे शाळेच्या सुरुवातीला तिघांचा गणवेशाचा खर्च, पुस्तकं सेकंड हँड असली तरी पैसे तर मोजावेच लागायचे तिघांचे गणवेश, चपला , कंपाँस पेट्या इतर सामुग्री कितीही बेगमी केली तरी तारांबळ उडायचीच, त्यात तिघेही दिसायला सूंदर मदनाचे पुतळेच जणू मोठयानी दोन्हीवेळा  स्काँलरशीप मिळवली होती, मधल्यानेही पहिली  स्काँलरशीप सहज मिळवली होती आणि धाकटा सदा   स्काँलरशीप नक्की मिळवणार याची शिक्षकाना खात्रीच होती पण तरी धाकट्या सदावर  एका शिक्षिकेची खफा मर्जी होती कारण संकृत भाषेसाठी मिळणारी शिष्यवृत्ती त्याने जिद्दीने मिळवली होती ज्यावर  त्या शिक्षिकेच्या मते त्यांच्या कन्येचा हक्क होता, केवळ  तीन गुणाने तिची शिष्यवृत्ती गेली होती जी त्या काळात खूप प्रतिष्ठीत मानली जायच...